ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଟାଇଁ ଟାଇଁ ଖରା । ଦିନକୁ ଦିନ ତାତି ବି ବଢୁଛି । ଅସହ୍ୟ ଉତ୍ତପ୍ତରେ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ ଶରୀର । ଆଉ ଏହି ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁର ଅସହ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନ । ଏଥିପାଇଁ ଖାଦ୍ୟପେୟ, ପୋଷାକ ସହ ନିତିଦିନିଆ ଜୀବନ ଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ଶୀତଳ ପରିବେଶରେ ଦିନ କଟାଇବାକୁ ମଧ୍ୟ ଲୋକେ ଚାହିଁଥାନ୍ତି ।  ଆଉ ଏହି ଶୀତଳ ପରିବେଶର ଅଭାବ ନାହିଁ ଆମର ସୁନ୍ଦର ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ । ଏଇଠି ରହିଛି ସବୁଜ ବନାନୀ ଘେରା ଅନେକ ଛୋଟବଡ଼ ଜଳପ୍ରପାତ, ଯେଉଁଠି ଅସହ୍ୟ ତାତିରୁ ମିଳେ ଆଶ୍ବସ୍ତି ଓ ମନକୁ ମିଳେ ତୃପ୍ତି । କଂକ୍ରିଟ ଜଙ୍ଗଲରୁ କିଛି ଦିନ ପାଇଁ ଦୂରେଇ ରହି ପ୍ରକୃତି କୋଳରେ ସମୟ କଟାଇବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ଆପଣଙ୍କ ଅପେକ୍ଷାରେ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଜଳପ୍ରପାତ। ତେବେ ଡେରି ନକରି ଆଜି ହିଁ ପ୍ଲାନ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଆଉ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ନିଅନ୍ତୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳୀନ ବୁଲାବୁଲିର ଭରପୁର ଆନନ୍ଦ ।

ଗଣ୍ଡାହାତୀ ଜଳପ୍ରପାତ, ଗଜପତି

ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତୁପ, ପ୍ରାସାଦ, କଳାକୃତି ଓ ଐତିହ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଗଜପତି ଜିଲ୍ଲା । ତପ୍ତପାଣି, ଜିରାଙ୍ଗ, ମହେନ୍ଦ୍ରଗିରିର ଅପରୂପ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଟାଣି ଆଣୁଥିବା ବେଳେ ଗଣ୍ଡାହାତୀ ଜଳପ୍ରପାତ ପାଇଁ ଗଜପତି ରାଜ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି । ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିଠାରୁ ପ୍ରାୟ 28 କିମି ଦୂରତାରେ ଥିବା ଏହି ଜଳପ୍ରପାତର ନୈସର୍ଗିକ ସୁନ୍ଦରତା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ । ଖାସ୍ କରି ଗ୍ରୀଷ୍ମଦିନେ ନିଦାଘ ଖରାରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଏଠାରେ ହଜାର ହଜାର ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଭିଡ଼ ଜମିଥାଏ । ଜଳପ୍ରପାତର ପାଦଦେଶରେ ଶୀତଳ ଜଳରେ ସ୍ନାନ କରି ବେଶ ମଜା ନିଅନ୍ତି । ଗଣ୍ଡାହାତୀ ବ୍ୟତୀତ ଏଠାରେ ରହିଛି ଆହୁରି ଅନେକ ଜଳପ୍ରପାତ । ଖସଡ଼ା, ଗୁଦଗୁଦା ଓ ମାଙ୍କଡଡିଆଁ ଜଳପ୍ରପାତ ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ ।

ଖଣ୍ଡାଧାର ଜଳପ୍ରପାତ, ସୁନ୍ଦରଗଡ଼

ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଭରା ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା 14ଟି ପ୍ରମୁଖସ୍ଥଳ ରାଜ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଖଣ୍ଡାଧାର ଜଳପ୍ରପାତ ଅନ୍ୟତମ । ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଓ କେନ୍ଦୁଝର ମଝିରେ ଅଧା ଅଧା ହୋଇ ରହିଛି ଖଣ୍ଡାଧାର ଜଳପ୍ରପାତ । ରାଉରେକେଲାଠାରୁ 104 କିଲୋମିଟର ଏବଂ କେନ୍ଦୁଝରଠାରୁ ପ୍ରାୟ 100 କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିବା ଏହି ଜଳପ୍ରପାତ ଘନ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ୨୪୪ ମିଟର ଉଚ୍ଚରୁ ଝର ଝର ନାଦରେ ବହୁଛି । ଏହାକୁ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଜଳପ୍ରପାତ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ବଣାଇଗଡ଼ଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୯ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ରହିଥିବା ଏହି ଜଳପ୍ରପାତର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଯିଏ ଦେଖିଛି ସେ ବାରମ୍ବାର କହିବ ଏଠାକୁ ଆସିବାକୁ । ଆଉ ଏହାର ମନୋରମ ସୁନ୍ଦରତାକୁ ଦେଖିବା ପରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ସବୁକିଛି ପାସୋରି ଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଖଣ୍ଡାଧାର ଜଳପ୍ରପାତ ବୁଲିବା ସହ ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ର ଅନ୍ୟତମ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ଯଥା ହନୁମାନ ବାଟିକା, ବେଦବ୍ୟାସ ଧାମ ଭ୍ରମଣପ୍ରେମୀଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରେ ।

ହରିଶଙ୍କର ଜଳପ୍ରପାତ, ବଲାଙ୍ଗୀର

ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ହେଉଛି ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାର ହରିଶଙ୍କର ପୀଠ,  ଯେଉଁଠାରେ ରହିଛି ସୁନ୍ଦର ତଥା ଆକର୍ଷଣୀୟ ଜଳପ୍ରପାତ ।  ଗନ୍ଧମାର୍ଦ୍ଦନ ପର୍ବତର ଦକ୍ଷିଣପାର୍ଶ୍ବରେ ବଲାଙ୍ଗୀରର ହରିଶଙ୍କର ପୀଠ । ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ପରିଭ୍ରମଣରେ ଆସୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ହରିଶଙ୍କର ନବୁଲିଲେ ତାଙ୍କ ବୁଲିବା ଅଧା ରହିଗଲା ବୋଲି କୁହନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ଲୋକପ୍ରିୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ହରିଶଙ୍କରରେ ବର୍ଷ ତମାମ ଲାଗିଥାଏ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଭିଡ଼ । ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରିବେଶରେ ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେବାକୁ କାହିଁ କେତେ ଆଡ଼ୁ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରେମୀମାନେ ଆସିଥାନ୍ତି । ନୃସିଂହନାଥ ଓ ହରିଶଙ୍କରଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ସହିତ ଏଠାରେ ଥିବା ଜଳପ୍ରପାତରେ ସ୍ନାନ କରି ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ତୃପ୍ତି ଅନୁଭବ କରନ୍ତି । ଏଥିସହ ଏଠାରେ ଆପଣ ଗନ୍ଧମାର୍ଦ୍ଦନ ପାହାଡ଼ ଚଢ଼ିବାର ରୋଚକ ଅନୁଭୂତି ଲାଭ କରିପାରିବେ ।

ଡୁଡୁମା ଜଳପ୍ରପାତ, କୋରାପୁଟ

ଓଡ଼ିଶାର ଭୂ-ସ୍ବର୍ଗ ଭାବେ ପରିଚିତ କୋରାପୁଟର ମାଟି, ପାଣି, ପବନ ବେଶ ନିଆରା । ଏଠାରେ ରହିଛି ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚତମ ଗିରିଶୃଙ୍ଗ ଦେଓମାଳି ଓ ଦୀର୍ଘତମ ଜଳପ୍ରପାତ ଡୁଡୁମା । ଜିଲ୍ଲାର ଲମତାପୁଟ ବ୍ଲକରେ ରହିଥିବା ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ଡୁଡୁମା ଜଳପ୍ରପାତ ପୁରାଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମତ୍ସତୀର୍ଥ ଭାବେ ପରିଚିତ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ଜଳପ୍ରପାତ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ । ମାଛକୁଣ୍ଡ ନଦୀରୁ ସୃଷ୍ଟ 175 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ୁଥିବା ଏହି ଜଳପ୍ରପାତଟିର ଦୃଶ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନମୁଗ୍ଧକର । ଏତିକି ନୁହେଁ ଘୋ ଘୋ ନାଦ ସହ ପାରିପ୍ବାର୍ଶିକ ପରିବେଶକୁ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ କେବଳ ରାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ରାଜ୍ୟ ବାହାରୁ ଆସିଥାନ୍ତି । ଖାସ୍ କର ଖରାଦନେ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ଡୁଡୁମାର ଶୀତଳ ଜଳରେ ଗାଧୋବାର ମଜା ନେବାକୁ କେବେ ବି ଭୁଲନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହି ଝରଣାରେ ସ୍ନାନ କରିବା ସହ ବଣଭୋଜିର ବିଶେଷ ସୁବିଧା ରହିଛି । କୋରାପୁଟଠାରୁ ୯୨ କିଲୋମିଟର ଓ ବିଶାଖପାଟଣାଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ରହିଛି।

ଦେଓଝର ଜଳପ୍ରପାତ, କଟକ

କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଅନ୍ୟତମ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ଦେଓଝର ଜଳପ୍ରପାତ। ଆଠଗଡ ନରସିଂହପୁର ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତାର ଚମ୍ପେଶ୍ୱର ଛକ ନିକଟରୁ ମାତ୍ର 12 କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳୀ । ପୂର୍ବରୁ ଏହା ଦିଅଁଝର ଭାବେ ଜଣାଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏବେ ଏହା ଦେଓଝର ଭାବେ ସାରା ରାଜ୍ୟ ତଥା ରାଜ୍ୟ ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଛି । ଏହି ଜଳପ୍ରପାତର ଉଚ୍ଚତା 30 ଫୁଟ ରହିଥିବା ବେଳେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ଥିବା ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ଆଉ ସୁଉଚ୍ଚ ପାହାଡ ହେଉଛି ଏହାର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ୱ | ଭୁବନେଶ୍ବର ଓ କଟକ ସହରବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ସମର୍ ହଲିଡେ ପାଇଁ ଏହା ପରଫେକ୍ଟ ଟୁରିଷ୍ଟ  ପ୍ଲେସ୍  । ଏଥିସହ ଏହାର ନିକଟରେ ରହିଛି ଏକ ପାର୍କ, ଯେଉଁଠାରେ ବଣଭୋଜିର ସୁବିଧା ରହିଛି ।

ରାଜ୍ୟରେ ଏସବୁ ପ୍ରମୁଖ ଜଳପ୍ରପାତ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଆହୁରି ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଜଳପ୍ରପାତ ରହିଛି ।  ଏହାମଧ୍ୟରେ କେନ୍ଦୁଝରରେ ବଡ଼ ଘାଗରା, ସାନ ଘାଗରା, ଭୀମକୁଣ୍ଡ ଓ ଗୁଣ୍ଡିଚାଘାଗି, ମୟୂରଭଞ୍ଜର ବରେହୀପାଣି, ଦେବକୁଣ୍ଡ ଓ ଯୋରନ୍ଦା, ବରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ନୃସିଂହନାଥଠାରେ ଚାଉଳଧାର ଓ କପିଳଧାର, ଦେବଗଡ଼ରେ ରହିଛି ପ୍ରଧାନପାଟ, ଝାରସୁଗୁଡ଼ାର କୋଇଲିଘୁଘର, କନ୍ଧମାଳର ଲୁଦୁ, ଫୁରଲିଝରଣ, ମିଦୁବଣ୍ଡା, ପକଡ଼ାଝର ଭଳି ଜଳପ୍ରପାତ ଓଡ଼ିଶାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଆହୁରି ଦ୍ବିଗୁଣିତ କରୁଛି ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ମାନଚିତ୍ରରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି । ଖରା ହେଉ କି ଶୀତଦିନେ ଏସମସ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ଭିଡ଼ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।

Bhubaneswar is more than just a SMART city. It is a pool of emotions for all the people of Odisha! It is the city where art and heritage bloom and charms the people with its warmth and tranquillity. It’s a breathtaking blend of tradition and modernity and leaves an everlasting impact on those who visit it. For those who live here, it is no less than heaven!

Today we celebrate the 75th foundation day of our beloved city, Bhubaneswar. Yes, it has been 75 years to the glorious day when the foundation of the New Capital was laid at Bhubaneswar, which would eventually replace Cuttack as the capital of Odisha in 1948.

Today is not just the foundation day. It is also the day that fills the hearts of all the Bhubaneswar Vasis with pride and joy. So as we celebrate the day, let us go through and relive the history that gives a clear picture of how Bhubaneswar became the capital of Odisha.

Bhubaneswar Now VS Bhubaneswar Then

Before Bhubaneswar was declared capital, Cuttack ruled till India got its independence. It was the hub of all the major political activities.

Bhubaneswar, a cheerful city full of life, now brimming with culture and technology, was once a small village in Odisha. It was a treasure land of temples which were also the best representation of the Kalinga style of architecture. After the British came to India in 1803 and began their rule, Cuttack became the capital of Odisha. It continued as the capital until India became independent in 1947.

Why Bhubaneswar and Not Cuttack?

After about a decade of struggle to give Odisha an identity of its own, it became a separate state in 1936. There was a sudden increase in the bulk of trade, commerce, and transportation. The administration felt Cuttack was not fit to bear the load of a burgeoning capital. The city had its disadvantages as it was sandwiched between two rivers, Mahanadi and Kathjodi, thus limiting its scope of expansion. While Bhubaneswar on the other hand, had a vast expanse of land that gave it an edge over Cuttack. Harekrushna Mahtab, the then Chief Minister of Odisha, stated that Bhubaneswar should become the new capital of Odisha. He played a pivotal role in giving the necessary push to the process of the new capital formation.

The Process Begins

The series of events that followed posed several obstacles. Many of you might not be aware that while the planning of Bhubaneswar was in full swing, simultaneous planning of Chandigarh was going on.

Enters Otto Koenigsberger

The politicians wanted a future capital for Odisha, which needed the expertise of an eminent Town planner with global recognition. Otto Koenigsberger, a Jew architect, came into the picture. He was an oppressed jew who suffered grave misfortune at the hands of Hitler, whose resentment for the Jewish community left scars in the pages of German history. He came to Odisha following Jawarharlal Nehru’s orders after Mahtab requested him to design Bhubaneswar town. He was also the chief designer of several buildings in Mysore, including buildings for the Urban Housing Department for the resettlement of refugees. He laid a lot of emphasis on having the capital based on an Egalitarian basis, which implies providing basic comforts to the residents on a unit and sectoral basis.

However, another architect was assigned the task of planning of Bhubaneswar township, named Julius Vaz. Koenigsberger was in a constant tussle with Vaz. His idea went against the perception of the Odias, as they attached a lot of importance to the architectural heritage of Odisha. Several differences of opinion arose between the administration and Koniesberger regarding the smooth planning of the capital. He planned the town on a linear/horizontal basis. His idea mainly focussed on the planning that sustained for more than 50 years. However, the administration was willing to accommodate only 20,000 people.

Nehru’s vision and perspective played a pivotal role in the planning of both Bhubaneswar and Chandigarh. When he laid the foundation for the new capital at Bhubaneswar, he strongly expressed that Bhubaneswar should never lose touch with its architectural splendor and must not have high-rise buildings. He believed that the beauty of the city should gel with the rich heritage of the city. For Chandigarh, he had no such reservations and left everything to its planner, Le Corbusier, and his team.

Bhubaneswar Is Born

Unlike Koenigsberger, Corbusier tolerated no interference from politicians and bureaucrats, making Chandigarh’s planning much smoother. Vaz was critical of the idea of linear planning. Subsequently, Koneisberger’s plan was approved, which led to the setting up of units 1, 2, and 3. During the fifties, Raj Bhavan, Assembly building Rabindra Mandap came up that now stands tall on the roads of Bhubaneswar. After the departure of Koenigsberger in 1951, Vaz and politicians and bureaucrats had a free hand which did not happen in Chandigarh.

Subsequently, the city flourished with several buildings, with a large number of people dwelling in it, and is constantly growing with wide avenues and high-rise buildings. We all being a part of Bhubaneswar wish to see our city attain prosperity in all the aspects, and must pledge together to make its glorious art and heritage shine for all times to come!

What Makes Bhubaneswar Unique

Home To Pahala Rasgulla

Odisha’s sweets have fans all across the nation. Be it Chhena Podo or Khaja. But do you know that the famous Pahala Rasgulla has its origin within the boundaries of Bhubaneswar?

Divine Land of Temples

Bhubaneswar is not only the city that shines with art, culture, and loads of fun. Its beauty also lies in its age-old temples that give a surreal glimpse of our splendid architecture. Bhubaneswar is home is hundreds of temples that invite devotees throughout the year.

Hub For Start-Ups

Bhubaneswar is not only buzzing with culture but also with start-ups. If you too are planning to set up your start-up, Bhubaneswar is the place for you!

One Of The Nation’s First Planned Cities

How can we forget to mention this? Throughout we spoke about Bhubaneswar’s foundation day and are happily celebrating its 75th anniversary. Bhubaneswar was one of the first planned cities with Chandigarh!

Wishing you all a Happy 75th Day of Bhubaneswar Foundation Day!

ରେଶମ ସହର ବ୍ରହ୍ମପୁରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ମା’ ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀ ।  ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ରୂପେ ଭକ୍ତି, ଆସ୍ଥା ଓ ବିଶ୍ବାସର ପ୍ରତୀକ ମା’ କାଇଁ କେଉଁ କାଳରୁ ପୂଜା ପାଇଆସୁଛନ୍ତି । ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ସମସ୍ତଙ୍କ ମନୋସ୍କାମନା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ମା’ ଗ୍ରାମଦେବୀରୁ ପାଲଟିଛନ୍ତି ଇଷ୍ଟଦେବୀ । କରୁଣାମୟୀ ମା’ଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ଲୀଳା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ କିଏ ମାଆ ସାଆନ୍ତାଣୀ ଡାକେ ତ କିଏ କୁହନ୍ତି ବଡ଼ ଠାକୁରାଣୀ । ବର୍ଷତମାମ ମା’ଙ୍କୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରୀତିନାତି ଅନୁଯାୟୀ ବିଭିନ୍ନ ତିଥିରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ବର୍ଷର ଅନ୍ତରରେ ଚୈତ୍ର ଓ ବୈଶାଖ ମାସରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା ମା’ଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ । ଆସନ୍ତୁ ଆଜିର ଏହି ବ୍ଲଗରେ ମା’ ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା ସମ୍ପର୍କରେ ଜାଣିବା କିଛି ରୋଚକପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ।

ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ସୃଜନଶୀଳତା ଓ ସଦଭାବନାର ପର୍ବ ହେଉଛି ମା’ ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା । ଏହି ଦ୍ବିବାର୍ଷିକ ଯାତ୍ରା କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ସେ ସମ୍ପର୍କରେ କିଛି ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଅନେକ ଲୋକକଥା ଓ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ ମହୁରୀ ରାଜପରିବାର ଏବଂ ଡେରା ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟକୁ ଧରିଲେ ଏହା ପ୍ରାୟ 250 ବର୍ଷର ପୁରୁଣା ।  ତେବେ ଏହି ଡେରା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ମୁଖିଆଙ୍କୁ ମହୁରି ରାଜା ‘ବେହେରା’ ଉପାଧିରେ ଭୂଷିତ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କରି ବଂଶଧରମାନେ ଆଜି ଦେଶୀବେହେରା ନାମରେ ପରିଚିତ, ଯିଏ ମା’ ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀଙ୍କ ବାପଘର ଲୋକ । ଏମାନେ ହିଁ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରାର ଆୟୋଜନ କରିଥାନ୍ତି ।

ଯାତ୍ରାର ବିଧି ଓ ରୀତିନୀତି

ବ୍ରହ୍ମପୁର ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା ଏକ ଲୋକ ମହୋତ୍ସବ ଭାବେ ଦୀର୍ଘ ଦୁଇଶହ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଧରି ଗଢି ଉଠିଥିବାରୁ ଏଥିରେ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ, ପାରିପାର୍ଶ୍ବିକ ଓ ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତିକୁ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଉଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଚୈତ୍ର ମାସରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏହି ଯାତ୍ରା ପ୍ରାୟ ଏକୋଇଶି ଦିନରୁ ଅଧିକ ବା ମାସେ ଧରି ଚାଲିଥାଏ । ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଥରେ ମା’ ଠାକୁରାଣୀ ନିଜର ମାନବୀୟ ଲୀଳା କରିବା ପାଇଁ ଦେଶୀବେହେରାସ୍ଥିତ ନିଜ ବାପଘରକୁ ଆସନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ବହୁ ଆଗରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ପୂର୍ବ ପ୍ରସ୍ତୁତି । ଦେବାଙ୍ଗ ସଂପ୍ରଦାୟର ମୁଖିଆମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆୟୋଜିତ ବୈଠକରେ ଯାତ୍ରା ନିମନ୍ତେ ଶୁଭଖୁଣ୍ଟି ସ୍ଥାପନ ସହ ନୀତି ନିର୍ଘଣ୍ଟ କରାଯାଇଥାଏ । ଶିବରାତ୍ରୀ ପରେ ପରେ ଦେଶୀବେହେରାସ୍ଥିତ ଦେବୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଶୁଭଖୁଣ୍ଟି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଇ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ବଡ଼ ଠାକୁରାଣୀ ମନ୍ଦିରକୁ ନିଆଯାଏ । ସେଠାରୁ ଆଜ୍ଞାମାଳ ପାଇବା ପରେ ଶୁଭଖୁଣ୍ଟିକୁ ଦେଶୀବେହେରାଙ୍କ ଘର ସାମ୍ନା ଅସ୍ଥାୟୀ ମଣ୍ଡପ ନିର୍ମାଣ ସ୍ଥଳରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତିଥିରେ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଯାଇ ଠାକୁରାଣୀଙ୍କୁ ବାପଘରକୁ ନିମନ୍ତ୍ରିତ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଶୁଭମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ମଧ୍ୟରାତ୍ରରେ ଦେଶୀବେହେରା ସପରିବାର ଠାକୁରାଣୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଇ ଆଜ୍ଞାମାଳ ସ୍ବରୂପ ଫୁଲ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରାର ହୋଇଥାଏ ଶୁଭାରମ୍ଭ । ଏହାପରେ ମା’ ନିଜ ମନ୍ଦିରରୁ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ଏବଂ ତନ୍ତ୍ରମନ୍ତ୍ର ଦ୍ବାରା ଅଭିମନ୍ତ୍ରିତ ଦେଶୀ ବେହେରାଙ୍କ ଅସ୍ଥାୟୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଚାଙ୍ଗୁଡ଼ିରେ ଆସନ୍ତି  ।

ଯାତ୍ରାର ବିଶେଷ ଆକର୍ଷଣ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଓ ବେଶଧାରଣ

ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭର ତୃତୀୟ ଦିନରୁ ଘଟ ପୂଜା ସହ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ଦେବୀଙ୍କ ସାହି ପରିକ୍ରମା। ପ୍ରତି ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଠାକୁରାଣୀଙ୍କ ସାହି ପରିକ୍ରମା ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାର ପରିସରକୁ ଆହୁରି ପରିବ୍ୟାପ୍ତ କରିଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ମାନସିକ ବେଶଧାରୀମାନେ ସହରର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଘୁରି ବୁଲୁଥିବାରୁ ଦିନରାତି ଗହଳଚହଳ ଲାଗି ରହିଥାଏ । ତେବେ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା ଅବସରରେ ରୋଗବ୍ୟାଧିରୁ ମୁକ୍ତି ବା ସଙ୍କଟରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବା ଆଶାରେ ମାନସିକ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷ ବିଭିନ୍ନ ବେଶଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି । କେବଳ ପୁରୁଷ, ଯୁବକ ଓ ବାଳକମାନେ ବାଘ, ହନୁମାନ, ଶିବ, କୃଷ୍ଣ, ବଳରା, ରାମଚନ୍ଦ୍ର, ଲକ୍ଷ୍ଣଣ, ସୀତା ସହ ଆଦିବାସୀ, ଫେରିବାଲା. ଜ୍ୟୋତିଷ, ଡାହାଣି, ଦହିବାଲା ଆଦି ସାମାଜିକ ଚରିତ୍ରକୁ ଅନୁକରଣ କରି ବେଶ ପରିଧାନ କରିଥାନ୍ତି । ଏଥିସହ ପାରମ୍ପରିକ ଲୋକବାଦ୍ୟ ଓ ଲୋକନୃତ୍ୟ ଯାତ୍ରାର ପ୍ରମୁଖ ଆକର୍ଷଣ । ତେବେ ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ବାଘନାଟ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ମାନସିକଧାରୀ କିମ୍ବା ପାରିବାରିକ ପରମ୍ପରାକୁ ଆଗକୁ ନେଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ ବାଘ ପରି ସଜାଇ ଚାଙ୍ଗୁ ବାଦ୍ୟର ତାଳେ ତାଳେ ନୃତ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି । ତେବେ ଏହି ମାନସିକଧାରୀମାନେ ପ୍ରତିଦିନ ମା’ଙ୍କ ଦର୍ଶନରୁ ନିଜର ବେଶ ପରିଧାନ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ବେଶ ଉତୁରାଇଥାନ୍ତି । ଏହି ବେଶଧାରୀଙ୍କୁ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଯାତ୍ରାରେ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ଏକ କୌତୁହଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବ ଜାତ କରାଇଥାଏ । 

ଯାତ୍ରା ସମ୍ପର୍କରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରୋଚକପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ

ମହୁରୀ ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଫଳରେ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ବ୍ରହ୍ମପୁରକୁ ଆସିଥିଲେ ଦେଶୀବେହେରା ଓ ତାଙ୍କ ବଂଶଧର । ସେଥିପାଇଁ ଯେତେବେଳେ ମା’ଙ୍କ ଘଟ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ, ପ୍ରତି ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଘଟ ପ୍ରଥମେ ମହୁରି ରାଜଉଆସକୁ ଆସିଥାଏ ଏବଂ ତାପରେ ଅନ୍ୟତ୍ର ଯାଇଥାଏ । ମା’  ଅସ୍ଥାୟୀ ମଣ୍ଡପରେ ଆସି ପହଞ୍ଚିବା ପରଠରୁ ପ୍ରତିଦିନ ବାଳଭୋଗରେ ଦହି ଅନ୍ନ, ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଗୋଟେ ଓ ରାତି ଦଶଟାରେ ରାଜଭୋଗରେ ଅନ୍ନ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ଭୋଗରାଗ ହୁଏ । ତେବେ ମା’ଙ୍କ ପ୍ରିୟ ଭୋଗ ହେଲା ଖିରି ।

ମା’ ବୁଢ଼ୀ ଠାକୁରାଣୀ ଯାତ୍ରା ରେଶମ ସହର ବ୍ରହ୍ମପୁରର ଏକ ମୌଳିକ ଉତ୍ସବ ଭାବେ ପାଳିତ ହୋଇଆସୁଛି । ହେଲେ ଏହା ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଲୋକଉତ୍ସବ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା । ଏହାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଗତ 2014ରେ ଏହି ଯାତ୍ରାକୁ ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ମହୋତ୍ସବର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଆଜି ବି ଏହି ଯାତ୍ରାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ନିତ୍ୟାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ଯ୍ୟଟନର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆକର୍ଷଣ ହୋଇପାରିବ ।